Verdieping Jeff Goins prikt de mythe van de lijdende kunstenaar door

In zijn boek Real Artists Don't Starve probeert Jeff Goins de mythe van de lijdende en arme kunstenaar door te prikken. Hij ontwikkelde een methode om je als kunstenaar te verlossen van die mythe. Volgens hem gaat het om het maken van keuzes.

Jeff Goins vertelde over zijn boek en methode tijdens het tweedelig webinar The Asset of Art. Daar kwam ook Vlaamse socioloog Delphine Hesters aan het woord over de sociaal-economische positie van kunstenaars en ging het over innovatieve, internationale samenwerkingsprojecten.

Over Jeff Goins

Jeff Goins is verhalenverteller, schrijver en denker. Hij woont en werkt in de Verenigde Staten waar hij boeken schreef en zich verdiepte in hoe je kunt leven als kunstenaar. Een wens die voor hem uitkwam door op een
bepaalde manier te denken en te handelen. Hij schreef er het boek Real Artist Don’t Starve over. De starving artist zijn is volgens hem een keuze. Het is een beeld, een positie die niet noodzakelijkerwijs hoort bij het doen van creatief werk. Sterker nog:
"De tijd waarin wij leven is de beste tijd voor het doen van creatief werk, vanwege de vele mogelijkheden die het biedt".

Transformatie

Goins ziet een kunstenaar als een persoon die met wat hij of zij creëert het leven van anderen kan beïnvloeden en veranderen. “Art is anything that another human being created that transforms another human being.” En: “We have a duty, a calling, to create, to transform the lives of other people and meanwhile try to make a living out of it that supports us living our life as an artist.” Je leeft om kunst te kunnen maken waarmee je anderen raakt, transformeert, en om kunst te kunnen maken moet je ervoor zorgen dat je in je onderhoud kunt voorzien.

Inspiratie

Goins biedt met zijn verhalen geen kant-en-klare oplossingen. Hij ziet het als zijn taak te inspireren, zodat iedereen zelf problemen kan oplossen, niet zelden mét elkaar. Hij gelooft in de kracht van de groep, in het samenkomen. In groepen gaat het dan niet alleen om het delen van ervaringen, maar ook om het vormen van een netwerk en elkaar inspireren.

Een les uit Goins' jeugd

“The level of consciousness that causes a problem is not the same you can use to solve it. So, we have to access a higher level of awareness which includes a belief in ourselves, in art and in what is possible”. Om deze uitspraak te illustreren, vertelt Goins een verhaal uit zijn jeugd: de vroegere juf van Goins, mrs. Frenkl, gaf de hele klas de opdracht naar het journaal te kijken en daaruit iets te presenteren in de klas. Goins besloot het anders dan de anderen te doen. Hij bouwde thuis een decor, zorgde voor kostuums en een camera en maakte een complete nieuwsuitzending waarin hij alle verschillende karakters speelde, het geluid regelde en waarvan hij de montage maakte.

Op de dag dat hij aan de beurt was, rolde hij de tv-set het klaslokaal binnen en toonde de opgenomen uitzending aan zijn klasgenoten. Na afloop was het stil, op een enkel lachje en wat gegrinnik na. Goins schaamde zich, maar mrs. Frenkl zei dat dit het geweldigste was dat ze in lange tijd had gezien. Daarna begonnen de andere kinderen Goins te kopiëren. Goins was echter geraakt door de reacties van zijn klasgenoten en werd onzeker.

Achteraf realiseert hij zich dat dit was zoals het lange tijd daarna zou gaan. Hij zou iets maken en zich voortdurend afvragen of hij er wel mee weg zou komen. Hij zou altijd manieren vinden ermee weg te komen én er zouden altijd mensen zijn die erom zouden lachen en grinniken. Lange tijd was het die laatste categorie mensen die zouden bepalen wat hij wel en niet deed. Tot het hem – twintig jaar later – lukte om eindelijk naar mrs. Frenkl te luisteren en hij besloot om niet meer voor de meerderheid te werken, de mensen die lachen en grinniken. Zijn angst voor afkeuring zette hij overboord en het werd daardoor mogelijk om meer te creëren. Langzaamaan begon hij te geloven in de mogelijkheid een leven als kunstenaar op te bouwen, waardoor het uiteindelijk een realiteit kon worden.

Een keuze en vier principes

De starving artist is dus volgens Goins een keuze is en geen noodzakelijke conditie voor het kunstenaarschap. Belangrijk voor het overkomen van de mythe is dat je in je eigen succes gelooft. “All the stories we tell ourselves tend to come true in our lives”, aldus Goins. Bovendien leven we in de beste tijd voor het doen van creatief werk, die tal van mogelijkheden biedt. Goins ziet vier principes die het benutten van die mogelijkheden en het opbouwen van een leven als kunstenaar bevorderen: stubborn, scene, patrons, portfolio.

1. Koppigheid

Alle goede kunstenaars zijn koppig, maar sommige koppigheid helpt en andere niet. Kunst maken is altijd risicovol, je weet nooit of het je iets zal opleveren, daarom is het goed om over een bepaald soort koppigheid te beschikken, door te zetten en niet vast te houden aan de mythe van de starving artist. Maar Goins waarschuwt ook: “Be stubborn on vision and flexible on the details.”

Kunstenaar Rajae el Mouhandiz over haar belangrijkste ondernemerslessen: ‘Bewaak je eigen artistieke visie’

2. Scene

Het is heel belangrijk om je aan te sluiten bij een groep, een scene. “You have got to find a scene!” Succesvolle kunstenaars zijn bijna altijd actief onderdeel van een community waar ze zelf ook aan bijdragen. Dat geeft kansen en mogelijkheden.

3. Beschermer

Dit gaat niet zozeer erover dat mensen jou geld geven, maar om hen in de gelegenheid te stellen jou te ondersteunen. Een patron kun je vinden op de gekste plekken, zorg ervoor dat zij jou ook zien.

4. Portfolio

Wie veel en verschillend werk maakt wordt gezien. Je kunt op meerdere manieren nadenken over hoe je werk kan maken dat een publiek zal vinden. Het hoeft niet per se één mooi groot schilderij te zijn, het kunnen ook kleinere werken zijn (die makkelijker zijn te verkopen). Bovendien bouw je zo een portfolio op. “Create sparks”, noemt Goins het. Bij het opbouwen van een uitgebreid en veelzijdig portfolio bouw je op den duur een visie op je eigen praktijk op, hetgeen richting geeft en duidelijkheid verschaft.

Nog meer weten over de principes van Goins? Lees het boekverslag van Real Artists Don’t Starve

De principes van Goins in de praktijk

Tijdens The Asset of Art spraken kleine groepen kunstenaars over deze vier principes en de vragen die daarbij naar voren kwamen. Hoe kun je de principes toepassen in je eigen beroepspraktijk? Komen ze eigenlijk al voor in je praktijk, en op welke manier? Hoe zijn de ideeën van Goins in te passen in een wereld waarin de kunstenaar een precairdere positie heeft? Zijn er compromissen mogelijk in de uitoefening van je beroepspraktijk? Wat zijn goede vormen van koppigheid? Hoe vind ik een scene? Hoe vind ik nieuw publiek? En wat is een patron precies?

Koppigheid

De goede en slechte kanten van koppigheid vormden een populair onderwerp. Over het geheel genomen was de mening dat koppigheid het mogelijk maakt doelen na te streven en te verwezenlijken. Eén van de deelnemers noemde het spannend en zinvol om een karaktereigenschap zoals koppigheid in stand te houden, terwijl je deze ook bevraagt. Een ander benadrukte dat je soms een ‘durfstap’ moet zetten om verder te komen in je werk als kunstenaar, bijvoorbeeld je baan opzeggen of van richting veranderen. Dat vereist behoorlijk wat koppigheid.

Het kunnen omdraaien van de connotatie van koppigheid van negatief naar positief en andersom werd vaker als interessant gezien. Een groep deed naar aanleiding daarvan een oefening over ja en nee. Er zijn mensen die altijd ja zeggen of altijd nee. Hoe ga je daarmee om? Ja zeggen werd gezien als gerelateerd aan de noodzaak tot erkenning. Maar een solid ground om nee te kunnen zeggen biedt soms meer kansen en ruimte. Dit relateert aan het idee van Goins: be clear on vision and curious about new possibilities. Zodra je visie over wat en voor wie je wilt creëren duidelijk is, is het tijd om af en toe nee te zeggen en je niet te veel te laten afleiden.

Scene

Bij het bespreken van de scene, het netwerk, komt in veel groepen de mogelijkheid van artist-in-residence vaak naar voren. Een diversiteit aan mensen om je heen is een manier om nieuwe wegen te vinden. De mogelijkheid om online contacten te leggen en groepen gelijkgestemden te vinden wordt eveneens veelvuldig benoemd. Een ander ziet mogelijkheden in de koppeling van verschillende kunstvormen: “Er zijn dan verschillende netwerken en dat is heel erg leuk en inspirerend.” Veel kunstenaars maken hun eigen scene door events en expo’s te organiseren waarop ze veel collega-kunstenaars ontmoeten.

Patron

Over patronage was aanvankelijk veel verwarring. Het werd gezien als iets typisch Amerikaans; die zouden veel beter in staat zijn ergens om te vragen dan wij, hier in het nuchtere Noord-Europa. Maar Goins legt later uit dat patronage niet zozeer gaat over geld vragen aan anderen, maar anderen in de gelegenheid stellen iets te geven. Daarbij kan het ook gaan om kennis, of praktische ondersteuning, of gewoon een fan die waardeert wat jij doet.

Je kunt patronage ook zien een als partnerschap. Goins: “A patron could be anyone in any way. You have abilities that others do not, you are an artist, you can see things the way they could be.” Er zijn altijd mensen die daarnaar op zoek zijn, het gaat erom díe mensen te vinden. Een mogelijkheid die in een van de groepen werd geopperd: kunstenaars kunnen ook elkaar steunen, door werk van elkaar te kopen. Samenwerken met andere kunstenaars kan niet alleen tot een nieuw netwerk leiden, maar vaak ook een nieuw publiek voor het eigen werk opleveren.

Portfolio

Dit onderwerp leverde de minste feedback op. Wel was er een vraag aan Goins: hoe kunnen mid career kunstenaars verder werken aan hun portfolio? Goins legt uit dat het maken van een portfolio ook gaat over het spreiden van je inkomstenbronnen. Welk werk dat je in het verleden maakte was succesvoller dan andere werken en wat zou je daar nog meer mee kunnen doen? Hoe zou je daar inkomsten uit kunnen halen? Als voorbeeld noemt hij zijn boek Real Artists don’t Starve, dat er nu voor zorgt dat hij spreekt op dit symposium.

Meer weten over de sociaal-economische positie van kunstenaars? De Vlaamse socioloog Delhpine Hesters deed er uitgebreid onderzoek naar

En behoefte aan meer inspiratie? Zie hier vier voorbeelden van innovatieve, internationale samenwerking

Over The Asset of Art

Hoe houd je je als mid career kunstenaar staande in een nieuwe wereld? Hoe verover en behoud je je positie in een landschap dat nieuwe mogelijkheden biedt en tegelijk vraagt om andere vaardigheden? Die vragen stonden centraal in het tweedelig webinar The Asset of Art. Dat werd op 19 november en 10 december 2020 georganiseerd door Art is a Guaranty, de organisatie van Annick Vroom, in samenwerking met Cultuur+Ondernemen, het Amsterdams Fonds voor de Kunst, CBK Rotterdam en ING, met medewerking van Stroom Den Haag.